درمان بی اختیار ادرار
بی اختیاری ادراری در زنان ، علت و درمان
به هر گونه شکایت از دفع بی اختیار ادرار، به‌نحوی‌که فرد با اراده خود قادر به کنترل آن نباشد بی اختیاری ادراری گفته میشود. بی اختیاری ادراری میتواند در هر دو جنس زن و مرد دیده شود. علاوه بر این ممکن است در سنین مختلف از کودکی تا پیری و به علل مختلف رخ دهد. جهت تشخیص و درمان بی اختیاری ادرار ، ابتدا لازم است با انواع بی اختیاری ادرار آشنا شویم .
انواع بی اختیاری ادراری در زنان
_ بی اختیاری ادراری فوریتی:
به شرایطی که دفع بی اختیار ادرار همراه با حالت فوریت رخ بدهد، بی اختیاری فوریتی گفته میشود. معمولا در این حالت ریزش ادرار قبل از آن که فرد بتواند خودش را به دستشویی برساند رخ می‌دهد. شیوع این نوع بی اختیاری آنقدر زیاد است که حدود یک سوم کل موارد بی اختیاری ادرار از این نوع هستند.
_ بی اختیاری ادراری استرسی:
به شکایت از دفع بی اختیار ادرار که با فعالیت ورزشی، سرفه، عطسه و یا زور زدن رخ بدهد بی اختیاری استرسی گفته میشود. این نوع بی اختیاری ادراری در خانم ها شایع‌تر است و حدود نیمی از موارد بی اختیاری ادرار از این نوع هستند.
رعایت نکات زیر می تواند به کاهش و یا جلوگیری از بی اختیاری ادرار استرسی زنان کمک کند:
- انجام تمرینات کگل به خصوص حین بارداری و بعد از زایمان می تواند باعث استحکام عضلات کف لگن و مجاری ادراری شده و از بی اختیاری استرسی ادرار در سنین بالاتر جلوگیری کند.
- اگر اضافه وزن دارید با رژیم غذایی مناسب و ورزش می توانید آن را کاهش دهید. کاهش وزن به جلوگیری از ادرار استرسی کمک کرده و در بهبود بی اختیاری ادرار فشاری خانمها بسیار موثر است.
- الکل و خوردن مواد کافئینی باعث تحریک بیشتر مثانه و تشدید بی اختیاری ادرار در زنان می شود. باید مصرف این نوع خوراکی ها را محدود کنید. اما باید به اندازه کافی آب بنوشید و خوردن آب را محدود نکنید.
- اگر سیگار می کشید، سعی کنید آن را ترک کنید. چون مصرف دخانیات باعث ضعف عضلات کف لگن، بی اختیاری ادرار، آتروفی و خشکی واژن در زنان می شود.
- درد و سوزش ادرار را جدی بگیرید و سریعا برای درمان آن اقدام کنید. چون ریزش بی اختیار ادرار در بعضی موارد از عوارض ناشی از عفونت های مکرر ادراری و مثانه است که به موقع درمان نمی شوند.
_ بی اختیاری ادراری ترکیبی:
نوع ترکیبی بی اختیار ادراری حالتی است که هم با افزایش فشار شکمی و هم با احساس فوریت ادرار، ریزش ادرار دیده میشود. این نوع بی اختیاری کمتر از نیمی از موارد (30-50 درصد) بی اختیاری را از نظر شیوع شامل می‌شوند.
_ بی اختیاری ادراری مداوم:
شکایت از دفع بی اختیار ادرار به‌طور مداوم به‌نحوی‌که فرد هم در بیداری هم در خواب در طی راه رفتن، نشستن بدون هیچ‌گونه فشار شکمی یا احساس فوریت و به‌طور مداوم در حال ریزش ادرار است. این نوع بی اختیاری شایع نیست، معمولاً متعاقب اعمال جراحی لگنی یا سابقه پرتو درمانی لگنی و به علت ایجاد فیستول بین مثانه و رحم یا مثانه واژن ایجاد میشود.
_ بی اختیاری ادرار عصبی
افرادی که بی اختیاری ادرار عصبی خفیف دارند ممکن است از پد جاذب برای جلوگیری از جراحی استفاده کنند.
پزشکان غالباً با پیشنهاد حداقل تهاجمی‌ترین گزینه‌ها، درمان را آغاز میکنند. بیمارانی که حداقل نشتی را تجربه میکنند، ممکن است راحت از پوشیدن پد جاذب و اجتناب از اقدامات تهاجمی استفاده کنند. آنها همچنین ممکن است مایل باشند برخی تغییرات در سبک زندگی را ایجاد کنند تا علائم بی اختیاری ادرار عصبی کاهش یابد.
اصلاحات رفتار شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن (برای بیمارانی که چاق هستند)
- کاهش مصرف کافئین
- کاهش مصرف الکل
- اجتناب از مواد تحریک کننده، مانند غذاهای پرادویه
- پرهیز از فعالیت‌های سنگین
- انجام تمرینات کگل که عضلات لگن را تقویت می‌کند
داروهای مختلف می‌توانند بی اختیاری ادرار عصبی ر ا درمان کنند. تزریق کلاژن باعث سفت شدن مجرای ادرار میشود و از نشت ادرار جلوگیری می‌کند.
داروها برای بی اختیاری خفیف تا متوسط عبارتند از:
- داروهای آنتی کولینرژیک برای کنترل مثانه بیش فعال
- داروهای ضد موسکارینی برای جلوگیری از انقباضات مثانه
- داروهای آگونیست آلفا آدرنرژیک برای تقویت اسفنکتر
- ایمی پرامین، داروی ضد افسردگی سه حلقه ای
بیماران زن همچنین می‌توانند از پساری واژینال استفاده کنند، این یک وسیله سیلیکونی قابل جابجایی است که برای تأمین پشتیبانی لگن در واژن قرار می‌گیرد. بیماران باید دستگاه را برداشته و مرتباً آن را تمیز کنند. پزشکان ممکن است استفاده از استروژن موضعی را به همراه پساری برای روانکاری و کاهش تحریک توصیه کنند.
بی اختیاری ادراری در زنان چه اثراتی بر زندگی اجتماعی آنان می‌گذارد؟
تقریباً تمام جنبه‌های زندگی فرد مبتلابه بی اختیاری ادرار تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرد. ارتباطات این بیماران به ویژه فعالیت جنسی آنان به علت نگرانی از ریزش ادرار به‌شدت محدود میشود. این افراد اغلب مسافرت‌هایشان را محدود میکنند حتی مسافت‌های کوتاه، زیرا پیدا کردن سرویس بهداشتی مناسب در طول سفر فرد دغدغه‌های اصلی این بیماران است.
شیوه غذا خوردن و نوشیدن و حتی لباس پوشیدن این بیماران تحت تأثیر بیماری تغییر میکنند. اساساً این بیماران سعی میکنند لباس‌های تیره بپوشند و مصرف مایعات و غذاهای آبکی و میوه‌جات را محدود کنند.
اختلال خواب یک عارضه آزاردهنده در این افراد است زیرا مجبورند شب‌ها دو یا سه بار با احساس شدید ادرار از خواب بیدار شوند و حتی در بعضی از موارد به علت ریزش ادرار مجبور به استحمام و تعویض لباس می‌شوند.نکته بعدی اثر این بیماری روی کیفیت کار این بیماران در محیط کار است. طبیعتاً تحت تأثیر نگرانی‌های ناشی از ریزش ادرار و نیاز مکرر به سرویس بهداشتی، فعال بودن در محیط کار و اصولاً کفایت در محیط کار به‌شدت آسیب می‌بیند. به عقیده بیماران مسن دچار بی اختیاری ادراری اثر این بیماری در کاهش کیفیت زندگی حتی بیشتر از دیابت و التهاب مفصلی برای آنان بوده است.
عوامل خطرساز در بروز بی اختیاری ادراری در زنان کدام‌اند؟
1. افزایش سن:
افزایش سن به‌عنوان یک عامل خطرساز مهم مطرح است. با ورود به سن یائسگی در خانمها و کاهش سطح هورمون‌های جنسی شلی عضلات و تاندون های لگنی بیشتر شده که طبیعتاً بروز بی اختیاری ادرار استرسی را افزایش می‌دهد. همچنین در دهه 7 و 8 زندگی به علت تغییرات بافتی در عضله مثانه اختلالات انقباضی در مثانه شایع‌تر شده و بی اختیاری ادراری فوریتی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر بیماری‌های همراه در سنین پیری مانند دیابت، فشارخون، نارسایی قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی، اختلالات مغزی مانند دمانس، پارکینسون افزایش می یابند. از این رو بعلت الزام به استفاده ازداروهای متعدد برای بیماری‌های همراه، شیوع بی اختیاری ادراری در سنین پیری تشدید میشود.
2. حاملگی:
در طول حاملگی بویژه با افزایش سن حاملگی، احتمال بروز بی اختیاری ادرار به ویژه نوع بی اختیاری استرسی بیشتر می شود. پس از زایمان در طی سه ماه اول درصورتی‌که ورزش‌های کف لگن به‌طور مرتب انجام شود، بی اختیاری کاهش می‌یابد و از 60% به 30% می‌رسد.
3. نوع زایمان:
در مقایسه بین سزارین و زایمان طبیعی، سزارین احتمال خطر کمتری برای بروز بی اختیاری ادراری به‌ویژه نوع استرسی دارد. البته باید توجه داشت که در بعضی از موارد زایمان طبیعی عوامل خطرساز وجود دارد. این عوامل شامل مدت طولانی زایمان، استفاده از فورسپس برای زایمان طبیعی و وزن بچه بیشتر از 4 کیلوگرم است. در یک خانم با یک‌بار حاملگی و زایمان، ریسک بروز بی اختیاری ادراری نسبت به خانمی که هرگز حاملگی نداشته یک و نیم برابر بالا میرود. البته با حاملگی های بعدی این ریسک باز هم بالاتر میرود.
4. درمانهای هورمونی:
مصرف قرص استروژن خوراکی با یا بدون پروژسترون شیوع بی اختیاری ادراری را در یک خانم‌های میان‌سال افزایش می‌دهد. ولی استفاده از استروژن موضعی به صورت کرم واژینال اثری روی تشدید بی اختیاری ادرار ندارد و حتی باعث بهبودی آترونی واژن و کاهش عفونت‌های ادراری مکرر میشود.
5. چاقی:
چاقی روی شدت همه انواع بی اختیاری ادراری تأثیر تشدیدکننده دارد. در واقع اگر شاخص توده بدنی بالاتر از 30 باشد، شیوع بی اختیاری ادراری را دو برابر می‌کند. هرچند با کاهش وزن اثرات بهبودی در بی اختیاری ادراری به‌طور واضح دیده میشود.
6. سیگار کشیدن:
ارتباط واضحی بین بی اختیاری ادراری و سیگار کشیدن وجود دارد. سیگار باعث تشدید بیماری‌های مزمن ریوی ، سرفه‌های مکرر، عفونت ریوی و درنتیجه افزایش بروز بی اختیاری استرسی میشود.
7. رژیم غذایی:
رابطه مستقیمی بین مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار (چای و قهوه) و بی اختیاری ادراری فوریتی وجود دارد.
8. بیماری‌های طبی:
دیابت و افسردگی دو تا از مهم‌ترین بیماری‌هایی هستند که با بی اختیاری ادراری ارتباط واضح دارند. دیابت در هر دو نوع تیپ I و II باعث افزایش بروز بی اختیاری ادراری میشود. هرچند در تیپ II بیشتر است.
درمان بی اختیاری ادرار در زنان یائسه
روش درمان بی اختیاری بستگی به فاکتورهایی مثل نوع بی اختیاری ادرار، سن بیمار و علت بی اختیاری دارد. برای درمان بی اختیاری ادرار در زنان سالمند ممکن است پزشک از ترکیب چند روش درمانی استفاده کند. روش های درمان بی اختیاری ادراری زنان در سن بالا عبارتند از:
درمانهای دارویی
داروهای کنترل کننده بی اختیاری ادرار و داروهای آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری نمونه هایی از داروهای تجویزی هستند. همچنین ممکن است هورمون تراپی و مصرف استروژن به شکل های مختلف مثل شیاف یا حلقه استروژن نیز برایتان تجویز شود.
ورزش هایی برای درمان بی اختیاری ادرار
تمرینات ورزشی کگل یکی از مشهورترین تمرینات ورزشی برای تقویت عضلات کف لگن است. این روش درمانی بیشتر برای افراد جوانتر که عضلات کف لگن شان آسیب خاصی ندیده تجویز می شود. طبق تجربه دکتر زهرا صابری، این روش چندان برای بانوان سالمند موثر نیست. چون چندین ماه باید تمرین کنند تا کمی بهبود یابند.
سخن پایانی
نشت غیرارادی ادرار در زنان مسن، از بیماری های شایع در سنین یائسگی است که غالبا به دلیل ضعف عضلات کف لگن و به خصوص مجاری ادرار ایجاد می شود. ضعف این عضلات به دلیل کاهش استروژن در یائسگی است که نقش مهمی در جوانسازی اندام های لگنی دارد. پزشک با توجه به نوع بی اختیاری و علت بروز آن از روش های مختلفی مثل دارودرمانی، پساری، جراحی و تزریق بوتاکس برای درمان بیمار استفاده می کند.
اما بهترین روش برای درمان غیرجراحی بی اختیاری ادرار استفاده از لیزر واژن و یا دستگاه RF واژینال است. این روش ها بدون درد و خونریزی است و طی چند جلسه در مطب انجام می شود. به علاوه، نتیجه درمان با لیزر و آر اف علاوه بر سریع بودن، قطعی و دائمی نیز هست.